تعرض دشمن به بجلیه
براساس دریافت و استنباطی كه نسبت به ادامه تك دشمن در منطقه عمومی فكه وجود داشت،چنین تدبیر شد كه 2 یگان از نیروهای سپاه، به عنوان احتیاط و تقویت نیروهای پدافند كنندة ارتش،در منطقه حضور داشته باشند.
دشمن در یك روز پس از تك اصلی خود در (18/2/65)، به وسیله تك تیپ زرهی در محور فكه تظاهر به تك نمود و سپس در تاریخ 19/2/65 تك اصلی خود را در بجلیه آغاز كرد.
در مقابل تهاجم دشمن،مقاومت هایی به صورت جسته و گریخته از سوی نیروهای مستقر در خط صورت گرفت،تا اینكه 2 یگان احتیاط منطقه جهت سدكردن راه تهاجم دشمن و درهم كوبیدن آن،از دو محور از طریق پل چم هندی و چم سری وارد منطقه شدند.
علیرغم محدودیت زمان و وضعیت خاصی كه بر منطقه و نیروها حاكم شده بود،یگانهای مزبور به دشمن زده، در مجموع آنها را بیش از 2 كیلومتر عقب زدند و ضمن دور زدن دشمن از رودخانه دویرج، موفق به الحاق شده،بدین وسیله از پیشروی دشمن ممانعت بعمل آوردند.
از طریق اطلاعات واصله از دشمن و اظهارات اسرا،معلوم شد كه پیش آمدن وضعیت فوق و مقاومت نیروهای خودی و در نتیجه، عقب راندن دشمن از سوی مزدوران بعثی نامحتمل تلقی می شده است.
در هر حال،دشمن پس از این واقعه،نیروهای مختلفی را وارد منطقه كرد تا شاید با تقویت آنها اهداف مورد نظر خود را تأمین نماید؛لیكن با آسیب پذیری آنها، عملاً مجبور به تعویض و انتقالشان به عقب جبهه می شد- چنانكه در این میان یگان های زیر، به منظور بازسازی از منطقه خارج شدند.
- تیپ های 51، 60، 805، 437 و 95
- تیپ 1 گارد جمهوری و تیپ 2 حطین و تیپ 4 ویژه و لشكر 10 و لشكر 1 و تیپ 91 و 62 پیاده
- در مجموع 11 تیپ و 2 لشكر پیاده،مكانیزه،زرهی در طول 10 روز اول عملیات به منطقه آمدند و با نیروهای خودی درگیر شدند.
آمار فوق و موفقیت اندك دشمن، بخوبی فقدان روحیه نیروهای عراقی را در موضع آفندی و یا آنچه را كه بغداد دفاع متحركش نامید، خاطرنشان می سازد.
در هر صورت، طبق آنچه كه بعدها از اظهارات اسرا و شواهد و قرائن موجود بدست آمده، دشمن قصد داشته است ضمن گرفتن جناح از نیروهای خودی در محور فكه،عملیات اصلی خود را در محور بجیله شروع كرده، با تصرف پل های چم سری و چم هندی ادامه تك داده، ضمن تصرف سه راهی شرهانی از طریق جاده نهر عنبر سلسله جبال حمرین را دور زده، در نهایت به رودخانه میمه جناح دهد.
با این حساب، كلیه ارتفاعات سركوب منطقه را از قبیل 290 و 400 و 175 – كه تماماً بر جاده آسفالت مهران – دهلران دید دارند- تصرف می كرد و تقریباً 2 لشكر از نیروی زمینی ارتش در محاصره قرار می گرفتند. در نتیجه كل منطقه ای كه طی عملیات محرم آزاد شد مجدداً در اختیار دشمن قرار می گرفت.
6-تهاجم به ارتفاعات حاج عمران (24/2/65)
منطقه حاج عمران، واقع در خاك عراق و شمال پیرانشهر است و از نظر نظامی،دشمن استحكامات قابل توجهی را بر روی آن ایجاد كرده بود. لیكن علیرغم وضعیت یادشده، طی انجام عملیات والفجر2، پادگان حاجی عمران و ارتفاعات كدو، گرده مند و گرده كو به تصرف نیروهای خودی درآمد.
نظر به اهمیت منطقه، دشمن در چارچوب تدبیر جدید خود، با ابتكار عمل در به كارگیری عشایر ضد انقلاب، تلاش جدید را برای بازپس گیری منطقه سازماندهی نمود.
مدتی قبل از تعرض دشمن به حاجی عمران،شواهد و قراین گوناگونی دال بر تقویت نیرو نمایان بود؛ چنانكه 10 روز قبل، 80 فروند هلی كوپتر دشمن در فرودگاه دیانا مستقر شد و 100 قبضه توپ،علاوه بر توپهای موجود در منطقه، به منطقه وارد شد. همچنین اخبار به دست آمده حاكی از حضور بیش از 4 تا 8 هزار جاش (مزدور) در منطقه بود.
بدین قرار قطعی به نظر می رسید كه عراق پس از منطقه لولان، در منطقه حاجی عمران عملیاتی را سامان بخشد. بدین منظور، با ورود چند یگان از سپاه به منطقه،اقدامات پیشگیرانه صورت گرفت.
دشمن از نخستین ساعات بامداد روز چهارشنبه مورخ 24/2/65 پس از اجرای آتش تهیه سنگینی بر روی ارتفاعات شهید صدر، تپه شهداء، 2519، كدو و سرسول، تك خود را شروع كرد. استقامت نیروهای زمینی ارتش و یگان های تقویت كننده سپاهی در این منطقه چشمگیر بود، به طوری كه در ساعات اولیه درگیری موفق شدند رخنه دشمن بر ارتفاعات 2519 و شهید صدر را كنترل كرده، به ترمیم آن بپردازند.
فلش حركت اصلی دشمن در این محور ایجاد رخنه در محور چپ و تسلط بر ارتفاعات كدو و سرسول بود و عملیات از طریق شیار «انه» طراحی شده بود.
علیرغم اینكه دشمن از هلی برد به منظور انتقال نیرو و پشتیبانی بهره می جست،لیكن مقاومت هایی كه انجام می گرفت مانع از پیشروی آنها و دست یازیدن بر اهداف از قبل تعیین شده بود. در واقع، دشمن نیروهای خود را به دست خود وارد دهلیز مرگ كرده بود. یكی از برادران سپاهی در این زمینه می گوید:
«بچه های تیپ... كه بر روی ارتفاع 2519 بودند،وقتی وارد عمل شدند،الحاق دشمن صورت نگرفت و حدود 20 الی 30 نفر از نیروهای عراقی اسیر شدند و ما به چشم خود می دیدیم كه می آمدند و اسیر می شدند و تعداد زیادی از آنها كشته شدند؛ یعنی آن نیروی اولی كه عراق شب وارد عمل كرده بود،همه تار و مار شدند و كلاًاز بین رفتند و نیروی دیگری به جای آنها وارد منطقه شد.»
وضعیت خاص زمین منطقه و فقدان جاده تداركاتی بر روی ارتفاعات شهید صدر و 2519، دشمن را بر این واداشت كه بهره گیری بیشتر از هلی كوپتر بنماید. به دنبال آن، تا 7 صبح روز اول عملیات، آمار هلی كوپترهای ساقط شده دشمن به 6 فروند رسید و تا ساعت 15 همان روز به 8 فروند و در روز پنج شنبه 25/2/65 مجموعاً به 9 فروند، افزایش یافت.
2 روز پس از تهاجم دشمن،در تاریخ 26/2/65، از سوی نیروهای خودی طی یك سازماندهی تعجیلی و هماهنگی برادران ارتش و سپاه، تهاجمی بر روی ارتفاع شهید صدر به دشمن صورت گرفت و به دنبال آن، منطقه مزبور از وجود نیروهای عراقی پاكسازی شد.
در تاریخ 28/2/65 نیز مجدداً از سوی نیروهای خودی تلاش جدیدی بر روی ارتفاع 2519 به عمل آمد، بدین صورت كه عملیات از دو محور آغاز شد و با پیشروی قابل توجه نیرو از سمت چپ و راست توأم بود. چنانچه در محور چپ 40 نفر و از محور راست70 نفر از نیروهای دشمن به اسارت درآمدند. تلفات وارده بر دشمن نیز قابل توجه بود. علاوه بر این فرمانده تیپ 433 پیاده از لشكر 23 عراق به نام سرهنگ عبدالرزاق به هلاكت رسید و این امر نقش بسزایی در به اسارت درآمدن نیروهای دشمن داشت.
دشمن پس از چند روز مجدداً در تاریخ 1-3-65، طی تلاشی، موفق به ایجاد رخنه بر روی تپه شهداء شد؛ لیكن نیروهای سپاه ارتش به طور مشترك بعد از 9 روز مقاومت و تلاش موفق شدند نیروهای عراقی را پس زده، تپه شهداء را به طور كامل پاكسازی نمایند.
در تاریخ 2/3/65 از سوی نیروهای خودی مانوری به منظور آزادسازس ارتفاع شهید صدر (2435) طراحی شد و به دنبال آن، در ساعت 2 بامداد روز جمعه، عملیات آغاز شد. یك ساعت ونیم پس از آغاز تك،تمامی مواضع دشمن سقوط كرد وبدین ترتیب، ارتفاع شهید صدر آزاد گردید. در این عملیات 800 تن از قوای دشمن كشته و زخمی شدند و 34 نفر به اسارت درآمدند- كه در میان آنها 8 نفر درجه دار و افسر مشاهده می شد.
مسئله قابل توجه در این عملیات و نیز تهاجم دشمن به منطقه فكه، تلفاتی بود كه بر نیروهای عراقی وارد آمد. جانشین فرماندهی نیروی زمینی سپاه در این زمینه می گوید:
«در طول این عملیات هایی كه من خودم بررسی كرده ام، از منطقه فكه گرفته تا منطقه پیچ انگیزه و تا مهران، به عقیدة من بیشترین تلفات دشمن در منطقه حاج عمران بوده و در این زمینه پرسنل، امكانات و تجهیزات بی سابقه است.» فرماندهی وقت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی نیز می گوید:
«در حاج عمران نیرو ها با تما تلاش و فداكاری جلوی دشمن را گرفتند و حداكثر تلفات را بر آنها وارد ساختند،كه شاید در هیچكدام از این تك های محدود و حتی غیر محدود تا این سطح به دشمن وارد نیامده بود.»
در ضمن قابل ذكر است كه تهاجم دشمن به حاج عمران، تحت مسئولیت سپاه پنجم و با 26 گد پیاده انجام گرفت و در نتیجه حدود 3000 نفر تلفات برای دشمن در پی داشت.
7-تهاجم به مهران(27/2/65)
سپاه دوم عراق در منطقه مهران وارد عمل شد. دشمن برای این منطقه سرمایه گذاری نسبتاً سنگینی كرد؛ بدین معنا كه لشكر 17 با 3 تیپ زرهی به همراه حدود 5 تیپ پیاده و از چند محور وارد عمل شدند.
عراق با به كارگیری 26 گردان مختلط توانست پس از اجرای آتش تهیه سنگین هجوم خود را با تصرف ارتفاعات 307، تپه رحمان و پاسگاه آبزیادی آغاز كند و سپس موفق به قطع جاده دهلران- مهران شد و بدین وسیله شهر را در كنترل خود گرفت.
پس از اشغال شهر مهران، رادیو عراق طی قرائت اطلاعیه ای به توضیح و تشریح علت تغییر سیاست ارتش عراق از پدافند به آفند و پدافند از مناطق حساس پرداخته، اظهار می دارد:
«ایران از عقب نشینی عراق به مرزهای بین المللی و سیاست پدافندی سوء استفاده كرده است. تصرف فاو توسط ایران به دنیا نشان داد كه ایران دنبال كشورگشایی است. اكنون سپاه های مختلف عراق عملیات دارند و این درحالی است كه تنها سپاه هفتم جلوی ایران را گرفته است!
عراق اقدام به تصرف مهران نمود كه ایران فكر نكند ما ضعیف هستیم! ما اعلام میكنیم در همین حال، حاضر به عقب نشینی از مهران هستیم، در صورتی كه:
1- عقب نشینی ایران و عراق به مرزهای بین المللی و عدم دخالت در مسایل داخلی یكدیگر صورت گیرد.
2- عقب نشینی ایران از فاو در مقابل عقب نشینی عراق از مهران خواهد بود و الا شهر مهران را در اشغال خود نگه می داریم.»
در ضمن دشمن در شب 27/2/65 طی نمایش فیلمی در تلویزیون بغداد، صحنه هایی را نشان می دهد. كه در آن شهر مهران در اشغال سربازان عراقی است و تعدادی از آنها درحالی كه پرچم این كشور را در دست دارند، شادی كنان می دوند و بر بالای پشت بام رفته، پرچم ها را تكان داده، دستها را به علامت پیروزی بلند می كنند.
همچنین دشمن، غنائم مختصری را كه به دست آورده بود و نیز تعدادی قلیل از اسرا را به اشكال مختلف (سواره، پیاده، ستونی) و بیش از 20 بار به نمایش گذارد. دشمن مجموعاً در طول این مدت (اتخاذ استراتژی دفاع متحرك)، دهها هزار نفر كشته وزخمی و اسیر داد و نیز چندین فروند هواپیما،فروند هلی كوپتر و 170 دستگاه تانك و نفربر از دست داد.
در پایان می توان چنین نتیجه گرفت كه نیروهای خودی، هم در یك عملیات تاكتیكی و هم در رویارویی با استراتژی كلی دشمن مبنی بر پدافند متمركز، موفق بودند و عملاً دشمن را زمین گیر كردند به گونه ای كه ادامه تك از سوی دشمن، به لحاظ تلفات وارده و نیز امكان از دست دادن توان لازم جهت رویارویی با والفجر10 و یا هرگونه تحرك در فاو و سایر مناطق عملیاتی، متوقف گردید و مجدداً نیروهای عراقی، ناتوان تر و مأیوس تر از گذشته، در لاك دفاعی خود فرو رفتند.