مترجم سایت

بازتاب عملیات كربلای 8

       از یك سو شرایط سیاسی و نظامی جنگ پس از عملیات كربلای 5 و از سوی دیگر اهمیت زمین منطقه شرق بصره، موجب گردید تا عملیات كربلای 8 كه با «هدف محدود نظامی» صورت گرفت، بازتاب و انعكاس نسبتاً گسترده‌ای داشته باشد. در مورد این عملیات خبرگزاری فرانسه به نقل از ناظران در تهران چنین گزارش داد:

       «اهداف عملیات جدید كربلای 8 ایران كه صرفاً نظامی است، محدود به نظر می‌رسد. ایران بدون تردید این بخش جنوبی را برای حمله انتخاب كرد تا مانع از تحكیم خطوط دشمن در آنجا شود.»

در واقع، گزارش خیرگزاری فرانسه معطوف به این مطلب بود كه این عملیات در تداوم سلسله تلاشهای ایران در این منطقه و برنامه‌ریزی برای انجام عملیات به سمت بصره، معنا و مفهوم دارد.

       به نظر می‌رسد كه مطالب اعلام شده از سوی ایران در بارة انهدام ماشین جنگی عراق در عملیات كربلای 5 و سپس اظهارات رئیس جمهور در مورد عملیات كربلای 8 مبنی بر اینكه با این عملیات «باز هم تهدید نسبت به بصره بیشتر و جدّی‌تر شد و مطمئناً این ضربات رژیم عراق و ماشین جنگی‌اش را از كار خواهد انداخت.» در تجزیه و تحلیل رسانه‌های خارجی از اهداف و نتایج عملیات كربلای 8 بی‌تاثیر نبود، چنانكه روزنامه جمهوری اسلامی به نقل از یك كارشناس اروپائی نوشت:

       «عملیات ایران نشان داده است كه جمهوری اسلامی ایران همچنان بر این تاكتیك برای نابودی ماشین جنگی عراق مصمم است، در عین حال این توان را  هم دارد كه هر زمان ودر هر گوشه‌ای از جبهه دست به عملیات موفق بزند.»

       در ضمن برخی دیگر از تحلیلگران هدف عملیات را ارزیابی میزان توان دفاعی عراق در شرق بصره ذكر كردند. همچنین تشدید حملات عراق در خلیج‌فارس به مراكز نفتی و نفتكشها، موجب گردید كه عملیات كربلای 8 به عنوان تلافی آن اقدامات تلقی شود. آقای هاشمی نیز در  خطبه‌های نماز جمعه بخشی از اهداف عملیات كربلای 8 را پاسخ به شرارتهای بعثیون در «خلیج‌فارس» ذكر كرد.

       تلاقی زمان عملیات كربلای 8 با برگزاری مراسم چهل و هشتمین سالگرد تشكیل حزب بعث، موجب گردید كه عراق بلافاصله به منظور تحت‌الشعاع قرار دادن بازتاب این عملیات، به تاسیسات نفتی جزیره سیری كه یكی از مبادی صادرات نفت ایران بود، حمله كرده خسارات قابل ملاحظه‌ای را به آن وارد آورد، به گونه‌ای كه تا ساعتها بهره‌برداری از اسكله مذكور امكان‌پذیر نبود. به هر حال پیروزی عملیات كربلای 8 همانند پیروزیهای دیگر ایران در ابتدا از سوی عراق و كلیه حامیانش مورد تكذیب قرار گرفت، چنانكه رادیو اسرائیل به نقل از كارشناسان نظامی گفت:

       «به احتمال قوی نیروهای ایرانی درعملیات موسوم به كربلای 8 در جبهه بصره موفق به پیشروی نشده‌اند و نبرد به صورت ساكن ادامه دارد.»

       اما با گذشت زمان و عینیت پیروزی ایران، عراق سرانجام زبان به اعتراف گشود و متعاقب آن خبرگزاریها چنین گزارش دادند:

       «عراق دیروز اعتراف كرد كه مناطقی را در جریان حمله جدید ایران در شرق بصره از دست داده است. اعتراف عراق به از دست دادن زمینهایی در نزدیكی بصره، در اطلاعیه نظامی این كشور منعكس شده است.»

       دعوت ایران از خبرنگاران خارجی برای بازدید از منطقه آزاد شده در عملیات نیز به منزلة پیروزی جدید ایران مورد تأكید قرار گرفت. بدین ترتیب، در آستانه سال 66 ضمن آنكه موفقیت حاصله از عملیات كربلای 8  در منطقه شرق بصره، از سوی رسانه‌های خارجی مورد تأیید قرار گرفت، به عنوان ضعف و ناتوانی روحی روز افزون عراق نیز ارزیابی شد.

 

تلفات دشمن

 محدودیت زمین منطقه و حضور بیش از اندازه یگانهای دشمن منجر به تأثیر قابل توجه آتش در انهدام نیروهای ارتش عراق بود. علاوه بر این، قسمت عمدة انهدام دشمن به هنگام پاتك صورت گرفت، زیرا نیروها از موضع خارج شده و به راحتی در زیر آتش توپخانه و سلاحهای سبك و سنگین قرار می‌گرفتند.

معاونت اطلاعات نیروی زمینی سپاه پاسداران میان انهدام قوای دشمن را به شرح زیر اعلام كرد:

                  نام یگان        میزان انهدام

                تیپ117 پیاده          90%

                تیپ428 پیاده          20%

                تیپ27 مكانیزه        60%

                تیپ106 پیاده          60%

                تیپ26 زرهی          40%

                تیپ2 كماندوئی      40%

                تیپ421 پیاده          20%

                تیپ29 پیاده           90%

                تیپ14 پیاده            20%

                تیپ93 پیاده            40%

                تیپ45 پیاده            40%

                تیپ431 پیاده          20%

                تیپ2 پیاده              20%

                تیپ104 پیاده          20%

                تیپ113 پیاده          30%

                تیپ68 نیروی مخصوص    50%

                تیپ2 زرهی گارد جمهوری 20%

                تیپ4 پیاده گارد جمهوری 25%

                تیپ5 پیاده گارد جمهوری 25%

                تیپ6 پیاده گارد جمهوری 20%

                تیپ7 پیاده گارد جمهوری 60%

                تیپ10 زرهی گارد جمهوری        20%

                تیپ17 زرهی گار جمهوری          20%

                یك گردان تانك از تیپ 26 زرهی    50%

       در مجموع حداقل تعداد 18 تیپ پیاده و 5 تیپ زرهی و مكانیزه دشمن در طول 6 روز نبرد كربلای 8 به میزان 20 تا 90 در صد آسیب دیدند.

       در میان كشته‌شدگان حداقل 6 فرمانده تیپ، 20 فرمانده گردان، و بیش از 80 فرمانده گروهان دیده می‌شد. در این عملیات حدود 260 نفر از پرسنل دشمن اسیر شدند كه در بین اسرا 2 نفر سرهنگ ستاد، 5 سرگرد و تعداد زیادی افسر و درجه‌دار مشاهده می‌شد.

 

ازریابی و جمع بندی

       فشار عراق برای بازپس‌گیری منطقه‌ای در حدود یك كیلومتر مربع با توانی كه ذكر شد در نوع خود كم‌نظیر بوده است.  عكس‌العمل دشمن بدون احتساب و پیش‌بینی تلفات زیاد و پذیرش آن به عنوان بهای بازپس‌گیری منطقه نمی‌توانست باشد.

       دشمن با درك مشی جدید نظامی جمهوری اسلامی مبنی بر پیشروی در شرق بصره و انهدام متوالی قوای عراق، بر آن شد كه با  اقدامی اساسی و با قوت، طراحان و مسئولین جنگ جمهوری اسلامی را نسبت به ادامه پیشروی در منطقه شرق بصره مأیوس كند.

علاوه بر این همزمان عملیات كربلای 8 با سالگرد تاسیس حزب بعث و نیز نقش تبلیغی این عملیات در اعلام تصمیم بر تداوم عملیات در منطقه و همزمانی آن با تغییر و تحولات سیاسی مبنی بر حذف صدام، قابل ذكر است.

به هر صورت، برای دشمن قابل تحمل نبود كه در منطقه یاد شده، در بلند مدت و به طور تدریجی، نیروهای ما هر چند كند و آهسته به پیشروی و انهدام شرق نهرجاسم اصل «حفظ قوا» را برگزیده بود، در این جا با پذیرش «انهدام نیرو» به چنین پاتک خطرناکی مبادرت کرد. استفاده از نیروی گارد ریاست جمهوری عراق، نظارت مستقیم عدنان خیرالله و به طور كلی چگونگی این پاتك نشان می دهد كه مبنای این اقدام، تصمیم سیاسی بوده و در محدودة صلاحدید و اختیارات نظامیان نمی‌گنجیده و تناسبی نیز با چارچوب حركات كلاسیك نظامی ارتش عراق نداشته است.

صدام و حزب بعث ادامه حمایت شرق و غرب را در گرو قدرتمندی نظامی ارتش عراق می‌دانستند در نتیجه برای ثبات سیاسی خود راهی جز قدرتمند كردن و در عین حال فشار بیشتر بر ارتش عراق برای شركت در جنگ تا سر حد بلفات بسیار بالا و حتی انهدام لشكرها نداشتند.

از طرف دیگر بر اساس نگرش كلاسیك، از مدتها پیش طراحان و فرماندهان نظامی دشمن احساس اطمینان برای ادامه جنگ را از دست داده بودند. زیرا هیچ یك از خطوط پدافندی آنها در مقابل تهاجمات نیروهای ما تاب مقاومت نداشت و علاوه بر این، گذشت زمان حاكی از پیروزی تدریجی جمهوری اسلامی بود، چرا كه علاوه بر رانده شدن از خاك جمهوری اسلامی مناطق مهمی مانند فاو و شرق بصره را از دست داده بودند. واضح است كه از نظر حاكمان سیاسی و همچنین فرماندهان نظامی عراق این روند نگران كننده بود. احتمال تحولات سیاسی و افزایش شایعاتی مبنی بر حذف صدام نیز بدون ارتباط با وضعیت یاد شده نمی‌توانست باشد.

به هنگام عملیات والفجر 8، بنابه موقعیت خاص زمین منطقه دشمن تلفات قابل توجهی را متحمل شد، بدون آنكه قادر به بازپس‌گیری منطقه باشد. بنا به اظهارات اسرا، صدام با حضور در منطقه فشار زیادی را بر ارتشیان عراق وارد می‌ساخت تا شاید بتوانند مجدداً در مواضع قبلی خود حضور یابند.  لیكن موقعیت زمین و تدبیر مناسب نیروهای خودی در استفاده از آتش و مقاومت شدید، مانع از تحقق اهداف دشمن شد.

در این عملیات استفاده از ارتش عراق به شكل نامعقول موجب شد بیش از 70% از توان نظامی دشمن در فاو منهدم شود و  این برای ارتش عراق صدمه‌ای جبران‌ناپذیر بود.

حاكمیت سیاسی عراق به منظور جبران شكست فاو و حفظ روحیه ارتش عراق، تدبیر «استراتژی دفاع متحرك» را اتخاذ كرد كه آن هم سرانجام مطلوبی نیافت و مجموعاً نزدیك به 121 هزار نفر از نیروهای دشمن كشته و رخمی شدند.

در كربلای 1 (مهران) جنانكه بعدها اسرا ذكر می‌كردند،دشمن تنها به لحاظ ممانعت از انهدام بیشتر ارتش عراق،از مقاومت خودداری كرد تا آمادگی لازم برای مقابله با تهاجمات بعدی قوای نظامی ایران را داشته باشد، در حالی كه در كربلای 2 (حاج عمران) دشمن با انگیزه بیشتری جنگید.

آزادسازی مهران، كه دشمن به خاطر اشغال مجدد آن در بغداد جشن گرفته بود، شكست بزرگی محسوب می‌شد. از دست دادن مهران توسط دشمن بدون مقاومت چشمگیر به جز قوتهای نیروی خودی و غافلگیر شدن دشمن در مانور و محور هجوم از تدبیر وی مبتنی بر اصل «حفظ نیرو» در مقابل «حفظ زمین» حكایت می‌كرد. به عبارت دیگر چنین به نظر می‌رسید كه دشمن در نظر ندارد به طور غیر معقول ارتش عراق را به كار گیرد.

در عملیات كربلای 5 تحركاتی از دشمن مشاهده شد كه به همین ترتیب قابل تبیین است. بدین صورت كه در روز سوم عملیات، عراق یك لشكر گارد را وارد عمل كرد. این لشكر تا روز پنجم تلاش فراوانی برای باز پس‌گیری غرب كانال ماهی انجام داد معهذا منجر به نتیجه دلخواه و مطلوب نشد. در ساعت 11 صبح روز پنجم عملیات فرماندهان لشكر گارد در مقر لشكر 11 جلسات مهمی تشكیل دادند كه به نظر می‌رسید دشمن با تلاش گسترده‌تری اقدام به پاتك خواهد كرد. لیكن عقب‌نشینی تدریجی عراق به غرب نهرجاسم كه اثر قطعی و نهایی  آن سه روز بعد آشكار شد، نشان داد كه دشمن به رغم مقاومتهای بسیار شدید اولیه، با توجه به انهدام وسیع و تلفات بالا، نهایتاً حفظ نیرو را برحفظ زمین ترجیح داده است.

       عراق در قبال اقدام یاد شده از جهت سیاسی نیز متحمل خسارتهای فراوانی شد، لیكن به لحاظ پیچیدگی زمین و تلفات فراوانی كه متوجه ارتش عراق شده بود بنابر نگرش نظامی. تدبیر یاد شده را اتخاذ كرد.

پس از آن دشمن در مقابل سرپل غرب كانال ماهی به لحاظ تهدیدی كه نسبت به زمین حد فاصل نهرجاسم تا كانال زوجی احساس می‌كرد، عملیاتی را طراحی كرد كه بعدها نام «حصادالاكبر» بر آن نهاد. این حركت با سرمایه‌گذاری بالاتر از حد معمول و با تحمل تلفات فراوان انجام گردید.

 

پاتك گسترده دشمن با استفاده از سلاح شیمیایی

       از آنجا كه دشمن در پاتكهای روز 21/1/66 خود موفقیتی كسب نکرده بود، چنین پیش‌بینی می‌شد كه نسبت به بازپس‌گیری خط قرمز (منطقه تصرف شده در عملیات كربلای 8) ناامید شده است ولی برخلاف انتظار، دشمن تلاش اصلی خود را از نخستین لحظات بامداد 22/1/66 آغاز كرد. نیروهای بعثی از نیمه شب تاساعت 30/3 بامداد روز 22/1/66 اقدام به تك شیمیایی نمودند. در این تك كه ابتدا با توپخانه كاتیوشا و سپس با هلیكوپتر و هواپیما به صورتی گسترده در خط و عقبه، بخصوص از خرمشهر تا شلمچه و پنج ضلعی صورت گرفت، مجموعاً 400 راكت هواپیما، هلیكوپتر، گلوله‌های توپخانه وخمپاره شلیك شد كه به خاطر تاریكی هوا و عدم آمادگی و عدم پیش‌بینی قبلی. خسارات قابل توجهی به نیروهای خودی وارد آمد.

       دشمن پس از تك شیمیایی، از ساعت 5/2 تا 7 صبح با 45 گردان توپخانه موجود در منطقه اقدام به اجرای آتش تهیه نمود. شدت آتش دشمن به گونه‌ای بود كه تحرك و جابجایی را از نیروهای خودی سلب كرد و امكان تردد هر گونه وسیله نقلیه و نیروی پیاده به خط مقدم غیرممكن و یا بسیار دشوار گردید.

       حوالی ساعت 7 صبح پاتك دشمن از دو محور، یكی مقابل لشكرهای 8 و 33 و دیگری در برابر لشكرهای 27 و 31 شروع شد. فشار سنگین دشمن از سمت چپ خط قرمز و همچنین سیلبند شاهد باعث شد رخنه ای در حد فاصل دو لشكر 33 و 8 ایجاد شود. در محور لشكر 31 نیز فشار دشمن از دو سمت یكی از مقابل ودیگری از خاكریز جدیدالاحداث در سمت چپ تقاطع زم صورت گرفت.

در محور لشكر 27 دشمن از سیلبند غربی كانال ماهی به مواضع این لشكر حمله كرد و با درگیری شدید و به سختی آنها را عقب زد و سپس از تقاطع زم فشار آورد و در نتیجه توانست پس از رخنه و نفوذ در تقاطع، نیروهای لشكر 31 را از خاكریز دو جداره عقب رانده و با تهدید عقبه نیروهای لشكر 27 فشار بیشتری بر نیروهای این لشكر وارد سازد. نیروهای لشكر 17 كه تا كنون مستقیماً در معرض پاتك دشمن قرار نگرفته بودند، با احساس تهدید از جناحین و احتمال قیچی شدن، به مواضع مناسبتری نقل مكان كردند.

       بدین ترتیب، دشمن تا قبل از ظهر روز 22/1/66 مواضع تصرف شده درعملیات كربلای 8 را بازپس گرفت.

هدایت كلی پاتك دشمن به عهده فرمانده سپاه گارد (سپهبد حسین رشیدمحمد) بود و هدایت تیپهای عمل كننده توسط فرمانده لشكر مدینه‌المنوره از گارد جمهوری (سرتیپ ستاد احمد ابراهیم محاش) صورت گرفت. عدنان خیرالله وزیر دفاع نیز با  حضور درمنطقه از نزدیك عملیات یگانهای پاتك كننده را كنترل می‌كرد.

       یگانهای پاتك كننده دشمن عبارت بودند از :

       تیپهای 4،7 و 10 گارد ریاست جمهوری، تیپ 468 نیروی مخصوص، تیپهای 2 زرهی و 17 زرهی گارد ریاست جمهوری ، تیپهای 5 پشتیبانی و 6 پشتیبانی گارد ریاست جمهوری و یك گردان از تیپ 26 زرهی.

       تاكتیك دشمن در بازپس‌گیری مواضع مبتنی بر  اصل انهدام وسیع بود كه با اجرای تك شیمیایی و آتش تهیه سنگین وتداوم تك توانست به رغم مقاومت نیروهای اسلام، در پوشش آتش شدید، نیروهایش را به پشت خاكریزهای نیروهای خودی رسانده و به داخل مواضع آنها رخنه نماید.