مترجم سایت

ضرورت تعقیب دشمن و پیشروی در عمق منطقه شرق بصره، تداوم عملیات را به عنوان یك اصل اساسی مورد تأكید قرار می‌داد. ادامه فشار نظامی بر عراق می‌توانست بر دستاوردهای عملیات و كسب امتیاز و پیروزی سیاسی جمهوری اسلامی در جنگ بیفزاید.

       لازمه ادامه عملیات پشتیبانی فوق‌العاده سپاه پاسداران بود، زیرا سه ماه درگیری مداوم با دشمن (از زمان آمادگی برای عملیات كربلای 4) سپاه را در امر نیروی انسانی، آتش پشتیبانی، پدافند هوایی و سایر لوازم و تجهیزات دچار مشكلاتی كرده بود. با توجه به امكان تأمین برخی از نیازمندیها توسط ارتش ناچار پیشنهاداتی به حضور فرماندهی كل قوا ارائه گردید كه مورد موافقت قرار گرفت و حضرت امام (ره) دستورات لازم مبنی بر واگذاری امكانات به سپاه را صادر فرمودند.

عدم تأمین امكانات و تجهیزات مورد نیاز برای ادامه عملیات از یكسو و عكس‌العمل شدید دشمن از شب دهم عملیات به بعد، از سوی دیگر، باعث شد با وجود یك هفته درگیری در غرب نهرجاسم و تصرف سرپل در این قسمت، تصمیم به توقف عملیات گرفته شود تا یگانهای سپاه پس از بازسازی و تهیه و جایگزینی امكانات مورد نیاز به ادامه نبرد مبادرت نمایند.

(شرق بصره منطقه عمومی شلمچه تنومه)

محورهای اصلی تلاشهای قرارگاه كربلا، برای تصرف منطقه مورد نظر و تأمین جای‌پا و فراهم كردن شرایط برای تثبیت منطقه و همچنین تحویل خط به قرارگاههای قدس و نجف اشرف، شامل خروج از منطقه پنج‌ضلعی، تثبیت سرپل غرب كانال پرورش ماهی و باز نمودن جاده شلمچه بود.

تلاشها و تدابیر قرارگاه معطوف براین بود كه جناح راست منطقه عملیات توسط تیپ 18 الغدیر و لشكر 33 المهدی (عج) تثبیت شود و سرپل غرب كانال پرورش ماهی با الحاق لشكر 41 ثارالله و لشكر 25 كربلا تأمین گردد. همچنین برای خروج از پنج‌ضلعی، علاوه بر تلاش برای پاكسازی مقر تیپ دشمن در منطقه و الحاق لشكر 19 فجر و 31 عاشورا، نسبت به الحاق لشكر 31 با لشكر 25 در مثلثی پوزه كانال پرورش ماهی، نیز تأكید می‌شد، زیرا این مسأله می‌توانست علاوه بر باز شدن عقبه خشكی نیروهای غرب كانال پرورش ماهی، شرایط را برای پیشروی در عمق توسط قرارگاه قدس با تأمین جناح راست این قرارگاه فراهم نماید. همچنین باز نمودن دو قرارگاه قدس و نجف فراهم می‌كرد، از سوی فرماندهی سپاه كه فرمانده عملیات بود و سایر فرماندهان دنبال می‌شد. فشارهای دشمن ابتدا معطوف به بازپس‌گیری منطقه سرپل غرب كانال پرورش ماهی با تأكید به جناح راست منطقه عملیات و به منطقه سرپل بود. مقاومت مقّر تیپ دشمن در منطقه پنج‌ضلعی و مقابله با الحاق لشكرهای 31 عاشورا و 25 كربلا در پوزه كانال پرورش ماهی نیز بدین منظور انجام گرفت كه دشمن با ایجاد تأخیر در این الحاق در پوزه كانال بتواند با پاكسازی منطقه سرپل و عقب راندن نیروها از این منطقه، گسترش عملیات را مهار نماید.

مرحلة دوم عملیات با وارد كردن قرارگاه قدس و نجف به منظور تشدید فشار به دشمن برای باز دشن جاده شلمچه و توسعه عملیات آغاز شد. در این مرحله دشمن برخلاف مرحلة اول عملیات كه نسبت به تاكتیك آغاز شد. در مكان غافلگیر شده بود، كاملا نسبت به سمت اصلی تك هوشیار بود و علاوه براین نیروهای خودی نیز طی 24 ساعت درگیری مداوم با دشمن تا اندازه‌ای خسته به نظر می‌رسیدند. به همین دلیل، اهداف مورد نظر تأمین نشد. همچنین افزایش فشار دشمن در روز دوم و ناكامی در مرحلة دوم موجب گردید تا نسبت به پشتیبانی عملیات توسط نیروی هوایی و هوانیروز اقدام شود.

ادامه مقاومت در غرب كانال پرورش ماهی و تلاش برای خروج از پنج‌ضلعی و باز شدن جاده شلمچه، همچنان در تدبیر و تداوم عملیات مورد نظر بود. در این شرایط فشار دشمن در غرب كانال پرورش ماهی شدیداً افزایش پیدا كرده بود، زیرا دشمن امیدوار  بود كه با عقب راندن نیروهای اسلام از منطقه سرپل. از توسعه و تعمیق عملیات ممانعت كند. از روز دوم عملیات به بعد، با انتقال امكانات و نیروهای دشمن از منطقه فاو و هوشیاری نسبت به سمت تك رزمندگان اسلام، فشار عراقیها روی عقبه‌ها باافزایش بمباران شدید شد، به گونه‌ای كه مرتباً از سوی فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) نسبت به تأمین پدافند منطقه پیگیری و تلاش می‌شد.

در واقع، تشدید فشارهای دشمن و عدم پیشروی به سمت اهداف مورد نظر كلیه دستاوردهای مرحله اوّل عملیات را نیز در معرض تهدید قرار داده بود. در شب سوم، عملیات د ر شرایط حساس و سرنوشت‌سازی قرار گرفت.

خبرهای واصله به قرارگاه تا اندازه‌ای امیدوار كننده به نظر می‌رسید، چنانكه الحاق لشكر 25 كربلا و لشكر 27 حضرت رسول (ص) در غرب كانال پرورش ماهی، این امیدواری را به وجود آورد كه با توجه به موفقیت یگانهای یاد شده در غرب كانال، سرپل در برابر فشارهای دشمن تثبیت شود.

باز شدن جاده شلمچه و فراهم شدن زمینه ورود قرارگاه قدس و نجف به منطقه، بویژه پیشروی لشكر 8 نجف و لشكر 14 امام حسین (ع) از قرارگاه قدس نیز این امكان را به وجود آورد كه با توسعه وضعیت از تمركز فشار دشمن در برخی محورها از جمله در منطقه سرپل غرب كانال پرورش ماهی كاسته شود.

پیشروی در منطقه قرارگاه نجف گرچه با كندی صورت می‌گرفت، ولی این امكان را به وجود آورد كه با پیشروی تدریجی در منطقه جنوب عملیات، جناح چپ قرارگاه قدس تأمین شود.

همچنین جناح راست منطقه عملیات توسط قرارگاه كربلا تثبیت و چنین تدبیر شد كه با اقدامات مهندسی از هرگونه پیشروی دشمن ممانعت به عمل آید تا عقبه یگانهای مستقر در غرب كانال پرورش ماهی از هر گونه تهدید مصون و در امان باشند.

       در عین حال در شب چهارم مجدداً به منظور تكمیل اهداف عملیات شب سوم، همان مانور دنبال شد. از این پس با توجه به وضعیت كلی عملیات، تلاش اصلی بر روی قرارگاههای قدس و نجف متمركز گردید. ورود لشكر 5 نصر به جزیره بوارین و در هم شكستن استحكامات و مواضع دشمن بخشی از موفقیتهای حاصله بود.

افزایش حضور نیروهای دشمن در منطقه قابل توجه بود:

       1ـ 41 الی 47 گردان پیاده كماندوئی نیروهای مخصوص (جمعاً حدود 30000 نیروی پیاده)

       2ـ 25 الی 28 گردان زرهی و مكانیزه (در حدود 1000 دستگاه تانك و نفربر)

       3ـ 20 الی 25 توپخانه (جمعاً 360 قبضه توپ)

با افزایش نیروی دشمن در منطقه و تشدید فشار روی عقبه‌ها توسط حملات گسترده هوائی و شیمیایی، فرماندهی كل عملیات برادر رضائی طی تماس با حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی فرمانده عالی جنگ، ضمن درخواست مجدد در مورد افزایش پشتیبانی عملیات توسط برادران نیروی هوایی و هوانیروز ارتش، نسبت به انجام عملیات ارتش در غرب كشور به منظور بازداشتن دشمن از انتقال نیرو به جنوب نیز تأكید شد.

طی درگیریهای شب و روز پنجم، گرچه اهداف مورد نظر كاملاً تحقق نیافت، لیكن ناتوانی دشمن از عقب راندن نیروهای اسلام از منطقه سرپل غرب كانال پرورش ماهی و ممانعت از پیشروی در جاده شلمچه، نشانه‌ای از امیدواری نسبت به تثبیت منطقه بود.

       «اقدامات مهندسی» و «آتش» دو مسئله‌ای بود كه برای تثبیت منطقه متصرفه و پیشروی مورد نیاز بود. پیچیدگی زمین، وجود موانع طبیعی، مقاومت دشمن و سایر عوامل موجب گردیده بود تا پیشروی در محورهای مختلف با كُندی همراه باشد. بنابراین، در تدبیر كلی عملیات تاكید بر اقدامات مهندسی به منظور تثبیت منطقه و همچنین استفاده از آتش برای درهم كوبیدن مقاومت دشمن، مورد توجه قرار گرفت، بدین صورت كه آتش به طور متمركز برای تطبیق، تحت امر مسئول توپخانه سپاه قرار گرفت تا مأموریت واگذاری مبنی بر تمركز آتش در جناح راست عملیات، مناطق كلیدی و حساس و عمل كلی برای جوابگوئی به آتش دشمن را به نحو مطلوب اجرا نماید. از این پس تلاش اصلی در محور قرارگاه نجف بود كه پس از تصرف جزیره بوارین به علت عدم پاكسازی كامل هنوز تثبیت نشده بود. در واقع، تأمین این جزیره به منزلة تأمین جناح چپ منطقه عملیات محسوب می‌شد.

       طی شب و روز ششم و هفتم علاوه بر پیشروی در برخی محورها، تلاش قابل ملاحظه‌ای نسبت به دفع حملات دشمن در غرب كانال پرورش ماهی انجام گرفت. تشدید فشار دشمن و خبرهای واصله مبنی بر برگزاری جلسه فرماندهان ارتش عراق، این شایعه را تقویت كرد كه دشمن در آستانه «تصمیم‌گیری اساسی» می‌باشد. در واقع تلاشهای دشمن طی چند روز گذشته و ناكامی در عقب زدن نیروهای اسلام و یا متوقف نمودن آنها نشانة ناتوانی دشمن ارزیابی می‌شد. در چنین شرایطی رژیم عراق می‌بایستی با توجه به ارزش سیاسی ـ نظامی زمین منطقه، نسبت به بازپس‌گیری آن تلاش نموده، تلفات انبوه را متحمّل شود و یا اینكه «حفظ نیرو» را بر «حفظ زمین» ترجیح داده و مبادرت به عقب‌نشینی نماید.

سرانجام پس از هشت شبانه‌روز نبرد در منطقه شرق نهرجاسم، دشمن به لحاظ ناتوانی از مقابله با تهاجمات نیروهای اسلام و تلفات وارده، به خاطر حفظ نیروهایش از منطقه شرق نهرجاسم عقب‌نشینی كرد. با پیدایش شرایط جدید برادر رضائی فرمانده كل عملیات به خاطر تسریع در پیشروی نیروها و تعقیب دشمن، پیام حضرت امام (قدس سره) را توسط بیسیم برای نیروها قرائت نمود:

       «از خداوند متعال پیروزی نهائی رزمندگان عزیز را خواستارم، عزیزان من بكوشید خداوند تعالی با شماست و اینجانب دست و بازوی شما را می‌بوسم. والسلام علیكم و رحمه‌الله و بركاته.»

       متعاقب آغاز درگیری و درهم شكستن خطوط دشمن، قطعی و مسجّل شد كه دشمن نسبت به زمان، مكان و تاكتیك حمله غافلگیر شده است. البته دشمن در منطقه پنج‌ضلعی و بوارین به خاطر تهاجم نیروهای اسلام در عملیات كربلای 4 به این منطقه، به طور نسبی هوشیار بود.

در واقع دشمن پس از عملیات كربلای 4 بر اساس این تحلیل كه جمهوری اسلامی فعلاً قادر به انجام عملیات نمی‌باشد، اساساً توجه خود را به باز پس‌گیری فاو معطوف كرده بود. عراقیها چنین تصور می‌كردند كه علاوه بر  اینكه جمهوری اسلامی تحت شرایط روحی و روانی حاصله از ناكامی عملیات كربلای 4 فاقد توانایی برای انجام عملیات می‌باشد، در برابر یك تهاجم سنگین در منطقه سنگین در منطقه فاو نیز قادر به مقاومت نخواهد بود. در چارچوب این تحلیل، تلاشهای گسترده دشمن بویژه جابه‌جائی و انتقال نیرو و توپخانه‌اش به فاو، تماماً نشانة آمادگی آن برای حمله بود. لیكن آغاز عملیات در منطقه كربلای 5 در مقیاس گسترده و موفقیت در شكستن خطوط و استحكامات دشمن موجب گردید عملیات در فاو منتفی و تدریجاً نیرو و امكانات دشمن به منطقه شرق بصره منتقل شود.

در واقع دشمن ضمن غافلگیر شدن نسبت به عملیات خودی در شرق بصره از نظر زمان و مكان، در مورد تاكتیك ویژه عملیات كه عمدتاً معطوف به عبور از منطقه آبگرفتگی و كانال پرورش ماهی و حركت از  شمال به جنوب در پشت مواضعش بود، غافلگیر شد.

       بنابراین، دشمن از نظر زمان دچار عقب‌ماندگی شد و همین وضعیت نهایتاً موقعیتی را فراهم آورد كه ادامه نبرد در منطقه شرق نهرجاسم و پنج‌ضلعی را برایش دشوار كرد و انهدام قوای نظامی آن را به دنبال داشت.

       در آستانه شروع عملیات، با توجه به محدودیت زمان، آخرین اقدامات شامل جابجائی و نقل و انتقالات نیروها و امكانات، تكمیل بحث مانور علمیات و غیره انجام گرفت و توپخانه و زرهی نسبت به مأموریت اصلی و گره‌های مواصلائی برای اجرای آتش و مانور توجیه شدند.

       در این شرایط با توجه به تجارب عملیات كربلای 4، ابهام نسبت به میزان هوشیاری دشمن موجب گردیده بود كه كلیه تحركات دشمن تا قبل از آغاز درگیری كنترل شود. اجرای آتش كاتیوشا در داخل حوضچه لشكر 41 ثارالله و صدمات وارده منجر به افزایش حساسیتها شد. از سوی دیگر، افزایش تردد خودروهای دشمن به سمت منطقه فاو، این تصوّر را كه دشمن قصد حمله به فاو را دارد، تقویت كرد، ولی همچنان نسبت به میزان هوشیاری دشمن در منطقه شلمچه ابهام و تردید وجود داشت و هیچ‌گونه نتیجة مشخص ارائه نمی‌شد.

       در این حالت، نیروهای عمل‌كننده در انتظار صدور فرمان حمله از سوی فرماندهی كّل صحنه نبرد در شرق بصره بودند. با توجه به نور مهتاب، ساعت درگیری با دشمن 2 بامداد روز 18/10/65 تعیین شده بود، لیكن نظر به محدودیت زمان برای شكستن خط و پاكسازی و تثبیت آن، چنین مقرر شد كه نیروها با استفاده از نور مهتاب حركت كنند و در پشت مواضع دشمن در انتظار صدور فرمان حمله باشند.

       پس از نیمه شب، در حالی كه نور مهتاب كاملاً منطقه را  روشن كرده بود، درگیری در برخی محورها آغاز شد. پیدایش این وضعیت بر اضطراب ونگرانی مبنی بر هوشیاری دشمن افزود، با اینكه تا غروب نور مهتاب هنوز زمان زیادی باقیمانده بود، از سوی فرمانده صحنه نبرد، برادر محسن رضائی، در ساعت 35/1 بامداد فرمان حمله صادر شد و بدین ترتیب رزمندگان بسیج و سپاه یورش خود را به عظیم‌ترین و پیچیده‌ترین استحكامات دشمن در شرق بصره آغاز كردند.

خبرهای واصله به قرارگاه كه حاكی از پیشروی یگانها در محورهای مختلف وشكسته شدن خط دشمن بود، اطمینان لازم را نسبت به غافلگیری دشمن به وجود آورد و كلیه ابهامات مبنی بر عدم امكان شكسته شدن خطوط دشمن را نیز برطرف كرد.

متعاقب كسب اطمینان از درهم شكسته شدن خطوط دشمن، تلاش برای «پاكسازی»، «تثبیت» آغاز شد، در این میان چون الحاق لشكر 25 كربلا به لشكر 31 عاشورا نقش تعیین كننده‌ای در تصرف پوزه كانال پرورش ماهی و باز شدن عقبه خشكی نیروهای عبور كننده ازكانال داشت، مورد تأكید قرار گرفت. همچنین الحاق لشكر 19 فجر و لشكر 31 عاشورا در منطقه پنج‌ضلعی نیز حائز اهمیت بوده و مورد توجه قرار داشت و ضرورت پاكسازی قرارگاه تیپ دشمن در منطقه پنج‌ضلعی، همواره به یگانهای عمل‌كننده درمنطقه گوشزد می‌شد.

       در واقع الحاق یگانهای محور پنج‌ضلعی و محور كانال ماهی و نیز شكستن مقاومت دشمن در مقر فرمانده تیپ در پنج‌ضلعی دو مسئله اساسی بود كه فرمانده قرارگاه كربلا می‌بایست تدابیر لازم را  برای حلّ آن اتخاذ می‌كرد. علاوه بر آن، منطقه جناح راست عملیات نیز می‌بایست تثبیت گردد.

طرح ریزی عملیات

       در پی بحثهایی كه پیرامون مانور عملیات صورت گرفت، با توجه به 200 گردان نیروئی كه سپاه دراختیار داشت، سرانجام كلیات طرح اولیه مانور مزبور به این شكل مشخص شد كه یك تیپ در جناح شمالی عملیات بر روی پل عمل كند و یكی دیگر از یگانهای سپاه كه از توانایی قابل توجهی برخوردار است بر روی جاده پاسگاه بوبیان وارد عمل شود تا بتواند با عبور از كانال پرورش ماهی، در غرب كانال به تصرف سرپل مبادرت نماید. در منطقة پنج ضلعی نیز چنین مقرر شد كه با توجه به تجربه حاصله از عملیات كربلای 4، سه یگان وارد عمل شوند.

       تاكتیك ویژه در این عملیات حاصل طرحریزی و تأكید فرماندهی كلّ عملیات برادر محسن رضائی بود، بدین شكل كه حركت یگانها می‌بایستی از شمال  به جنوب و قرار گرفتن در جهت مخالف مواضع واستحكامات دشمن انجام می‌شد. دشمن در این منطقه سمت اصلی هر نوع تحرك نظامی را عمدتاً تك جبهه‌ای با اتكا به جاده شلمچه واز سمت شرق به غرب پیش‌بینی می‌كرد، به همین دلیل كلیه استحكامات دشمن به سمت شرق گسترش یافته بود. لیكن تجربه عملیات كربلای 4 و موفقیت لشكرهای 19 فجر و 57 ابوالفضل (ع) كه از شمال به جنوب پیشروی كرده و در پشت اتسحكامات دشمن قرار گرفتند، موجب گردید در تغییر كلی عملیات، بر عبور از كانال پرورش ماهی و پیشروی از شمال به جنوب، در پشت مواضع و استحكامات دشمن، تأكید شود.

در چارچوب این ابتكار عمل، استفاده از نفربر برای ترابری نیرو و عبور از كانال پرورش ماهی و همچنین پاكسازی خطوط دشمن مورد تأكید قرار گرفت و اقدامات وسیعی برای استفاده از نفربر ونقل و انتقال این به منطقه و نیز برگزاری مانور در كانال سلمان، انجام شد. در عین حال، ابهاماتی وجود داشت كه طی جلسات متعدّدی با حضور فرماندهی عالی جنگ برطرف شد و سرانجام تصمیم قطعی نسبت به انجام عملیات گسترده در شلمچه توسط سپاه پاسداران و عملیات محدودی در منطقه غرب كشور توسط ارتش اتخاذ گردید.

       با طرحریزی‌های به عمل آمده، سه قرارگاه مأمور اجرای عملیات شدند. قرارگاه كربلا مأموریت اصلی را با تصرف «جای پا» و فراهم‌سازی مقدمات عبور قرارگاههای قدس و نجف بر عهده داشت. یگانهای تحت امر قرارگاه شامل تیپ 18 الغدیر در جناح شمالی منطقه، مأموریت داشت با ایجاد بریدگی بر روی سیلبندها و تأمین پل، جناح راست عملیات را تأمین نماید. لشكر 33 المهدی (ع) مأموریت انجام عملیات بر روی پد بوبیان و پاسگاه بوبیان را بر عهده گرفت. در واقع تیپ 18 الغدیر و لشكر 33 علاوه بر تأمین جناح راست عملیات، مأموریت تأمین عقبه كلی منطقه عملیاتی را برای عبور یگانها بر عهده داشتند.

       لشكر 41 ثارالله مأموریت داشت تا بعد از پاكسازی جاده و پل دشمن، یك سرپل در غرب كانال ماهی ایجاد نماید. لشكر 25 كربلا پس از تأمین سرپل از سوی لشكر 41 ثارالله می‌بایست با عبور یگان از یگان (از طریق لشكر 41 با لشكر 31) از داخل منطقه پنج‌ضلعی به سمت راست و پشت كانال ماهی رفته و سرپل را تأمین نماید. همچنین تصرف جای‌پا در پوزه كانال ماهیگیری ـ معروف به مثلثی ـ مأموریت مشترك لشكر 25 كربلا و لشكر 31 عاشورا بود. این امر به عنوان یك مسئله اساسی در باز شدن عقبه خشكی و عبور قرارگاههای قدس و نجف ونیز تثبیت سرپل غرب كانال پرورش ماهی، بخش اصلی مأموریت قرارگاه كربلا را تشكیل می‌داد. بنابراین قرارگاه كربلا با شش لشكر و دو تیپ سپاه مأموریت تصرف، پاكسازی و تأمین منطقه پنج‌ضلعی و غرب كانال پرورش ماهی را بر عهده داشت.

       قرارگاه قدس مأموریت داشت پس از تصرف و تأمین جای‌پای اولیه توسط قرارگاه كربلا، با تحویل گرفتن خط، ابتدا با لشكر 14 امام حسین (ع) و لشكر 8 نجف اشرف به پشت نهر دوعیجی پیشروی نماید و پس از آن لشكر 27 حضرت رسول (ص) و لشكر 7 ولیعصر (عج) و تیپ 44 قمربنی‌هاشم (ع) به سمت كانال زوجی پیشروی نمایند.

       قرارگاه نجف نیز مأموریت داشت پس از تصرف و تأمین جای‌پای اولیه توسط قرارگاه كربلا، با تحویل خط در حدّ فاصل جنوب جاده شلمچه تا جزیره بوارین وارد عمل شده و جناح چپ منطقه را پاكسازی و تأمین نماید.

       در مرحلة اول عملیات قرار بود قرارگاه نجف همزمان با قرارگاه كربلا توسط لشكر 21 امام‌رضا (ع) در قسمت شرقی بوارین وارد عمل شود و تیپ 110 خاتم‌الانبیاء (ص) نیز به عنوان كمك پشتیبان آن عمل نماید.

       درمرحلة دوم نیز مقرر شد تا لشكرهای 5 نصر و 17 علی‌ابن‌ابیطالب (ع) و تیپ 12 قائم همزمان با قرارگاه قدس در حدّ فاصل دژ كانال كوثر به قصد تصرف جنوب جاده شلمچه و جزیره بوارین وارد عمل شوند.

       لشكر 155 شهدا، لشكر 105 قدس و تیپهای 57 حضرت ابوالفضل و 29 نبی‌اكرم در احتیاط قرارگاه نجف قرار داشتند.

       قرارگاه نجف پس از مرحلة دوم می‌بایستی جناح جنوبی عملیات را تأمین نماید تا قرارگاه بتواند در عمق پیشروی نماید.

       نظربه پیچیدگی مسئله عبور از یگان و وابستگی پیشروی و موفقیت قرارگاهها و یگانها به یكدیگر، درموردهماهنگی قرارگاهها بحثهای قابل ملاحظه‌ای صورت گرفت. همچنین درمورد«عبور و پشتیبانی» با توجه به «محدودیت عقبه» و احتمال هوشیاری دشمن و عدم موفقیت در شكستن خط، بحث و بررسی مفصلّی صورت گرفت كه سرانجام به تمركز امكانات و ایجاد مدیریت متمركز برای «تعیین ترتیب اولویت عبور گردانها» منتهی شد.

       اقدامات مهندسی عملیات شامل احداث پد برای توپخانه، احداث و ترمیم و شن‌ریزی جاده‌ها، احداث سنگر و سوله و غیره نیز به طور جداگانه توسط قرارگاهها پیگیری می‌شد. نظر به ضرورت سرعت عمل، كلیه دستگاهها و ابزار و آلات مهندسی از كلیه مناطق جمع‌آوری و به طور متمركز در این منطقه بكار گرفته شد.

       به رغم تلاشهائی كه بلافاصله پس از عملیات كربلای 4 آغاز وطی یك هفته به طور گسترده و جدّی انجام شده بود، مجدداً طی مباحثی كه در حضور فرماندهی عالی جنگ صورت گرفت، ابهاماتی كه همچنان نسبت به میزان هوشیاری دشمن، مشكلات و پیچیدگیهای زمین منطقه و دشواریهای شكستن خط و پاكسازی و تصرف و تأمین منطقه وجود داشت، مورد بررسی قرار گرفت.

       سرانجام پس از برگزاری یك جلسه پنج ساعته با كلیه مسئولین و فرماندهان قرارگاهها و یگانهای سپاه، تصمیم نهائی برای انجام عملیات در24 ساعت بعد اتخاذ و ابلاغ شد. سپس برادر رضائی در آخرین جلسه با فرماندهان قرارگاهها، علاوه بر تذكّر برخی از مسائل، در مورد اجرای عملیات اظهار داشت:

       «ما الآن در وضعیتی هستیم كه باید به سرعت برخودمان غلبه كنیم تا از این وسوسه‌های جانبی خود را نجات بدهیم. اگر بخواهیم از خسارات بیشتر جلوگیری كنیم، فقط بایست با تمام قدرت و با تمام قوا و قبول هر مسئله ای،خلجان‌هایی را كه در فكر و افكارمان هست بیرون بریزیم. تنها راه حلی كه برادران باید در نظر داشته باشند این است كه با یك روحیه ایثارگرانه‌ای هم صداقتمان را به امام نشان بدهیم و هم انشاءالله به خداوند متعال نشان بدهیم و ثابت كنیم كه ما واقعاً برای آخرتمان می‌جنگیم و نه برای هیچ مسئله دیگر، و این را باید در عمل نشان بدهیم و شاید این میدان آزمایش بتواند ما را از بوته آزمایش سربلند بیرون بیاورد.»

بدین ترتیب سپاه كه از مهر ماه 64 به طرحریزی عملیات فاو مبادرت ورزیده و  از بهمن ماه همان سال ضمن انجام پیچیده‌ترین و برجسته‌ترین عملیات نظامی در تاریخ جنگ، مهمترین پیروزی سیاسی ـ نظامی را برای جمهوری اسلامی به ارمغان آورده بود و از آغاز سال 65 نیز ضمن نبرد در فاو برای تثبیت منطقه، با استراتژی دفاع متحرك عراق نیز مقابله گسترده نموده و سلسله عملیات كربلای 1، 2، 3 و 4 را طرحریزی و انجام داده بود، اكنون نظر به شرایط سیاسی ـ نظامی حاكم بر كشور و تدبیر حضرت امام مبنی بر «انجام وتداوم عملیات»، با تمام قدرت وبا توكّل به خداوند تبارك و تعالی برای انجام عملیات كربلای 5 آماده می‌شد. در واقع، در طول جنگ تحمیلی برای اولین بار چنین عملیات گسترده و پیچیده‌ای به این نحو و با این زمان كوتاه (12 روز) توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طرحریزی و برای انجام آماده شده بود.

در طول خطوط پدافندی منطقه شلمچه ، آنچه در نگاه اول جلب نظر می کرد ، مواضع هلالی شکل در پشت این خطوط بود .این مواضع که حالت نیم دایره ای داشت ، با شعاع 200 و عرض 3 و ارتفاع 5 تا 6 متر ، کانالی دور تا دور آن کشیده شده و کانال های فرعی منشعب از آن ، ارتباط سنگرهای پیاده و تانک را برقرار می ساخت . دیوار کانال ها از جنس سیمان و سنگرهای پیاده آن مسقف بود . دور تا دور این کانال ، جاده هایی بود که رفت و آمد تانک ها را بر روی این کانال میسر می ساخت .

در پشت هلالی ها ، سنگرهایی برای توقف تانک ها در زمان های غیر عملیاتی تعبییه شده بود  اما هنگام مانور ، تانک ها با گذشتن از روی جاده های فوق به روی کانال آمده ، در محل خود استقرار می یافتند و با تسلط هر چه تمام تر ، به واسطه ارتفاع هلالی که نزدیک به شش متر بود ، به سوی نیروی مهاجم شلیک می کردند . سنگر های پیاده ای که عمدتا مجهز به تیربار بودند ، از تسلط کامل بر خط اول برخوردار و به عنوان سد کننده نیروهای پیاده مهاجم عمل می کردند . داخل قوس هلالی و ابتدا و انتهای هلالی ، به وسیله میادین مین و موانع سیم خاردار مسدود شده و امکان دستیابی نیروهای مهاجم را به قلب دشمن ، محدود می ساخت . دشمن نیز با رها کردن جریان آب به داخل قوس هلالی و میان سیم خاردار ها ، عبور نیروهای پیاده و زرهی را تقریبا غیر ممکن ساخته بود .

با وجود قرار گرفتن هلالی ها در کنار هم ، در واقع هر کدام ازآنها ، به صورت هدفی مستقل در می آمدند و نیروهای مهاجم برای هر یک از هلالی ها ، باید سازمانی مشخص و مانور ثابت قرار می دادند که این امر باتوجه به غیر قابل نفوذ بودن هلالی ها در مرحله اول و صرف توان بالا برای پاکسازی آنها در مرحله دوم ، موجب از بین رفتن توان نیروهای مهاجم می شد و این دقیقا ، خواست نیروی دشمن بود  یعنی از بین رفتن توان نیروهای مهاجم در مراحل اول عملیات . از دیگر خصوصیات این مواضع ، ویژگی پدافندی دور تا دور آن بود که امکان دور زدن مواضع را با اشکال مواجه می ساخت .

مواضع پدافندی منظم در جزیره بوارین

دشمن در جزیره بوارین ، به دلیل تهدید از دو جناح شمال و غرب ، مواضعی هم به سمت شمال و هم غرب داشت که در این جا توضیح داده خواهد شد :

خط اول : دشمن در سمت شمال نهر خین ، با تقویت جاده مرزی ایران ، در حال انتقال خط اول خود از جنوب نهر به شمال آن بود . در آستانه عملیات نیز مواضع کمین خود را در شمال نهر ایجاد کرد . در محل اتصال جزیره بوارین با دژ مرزی عراق در شلمچه ، یک سیل بند مرتفع ایجاد کرد که در واقع وتر زاویه قائمه دژمرزی بود . با این کار ، دشمن خط خود را از مرز جلو کشیده و آسیب پذیری احتمالی ناشی از کنج مزبور را از بین برد . عرض این سیل بند 6 متر و ارتفاع آن 2 متر بود و روز عملیات کربلای پنج نیز سه جاده دیگر از سمت نهر خین به این سیل بند متصل شد .

خط دوم : در پشت نهر خین ، دژی به عرض 4 و ارتفاع 5/2 متر که دارای مواضع پیاده و کانال مواصلاتی بود، خاکریزی برای تامین آن احداث شده بود .

سنگرهای تیربار دشمن که در مواضع هشتی شکل احداث شده و در عرض جزیره استقرار یافته بود ، تسلط خود را بر این کانال دو چندان کرده و در صورت نفوذ نیروهای ایرانی به داخل کانال ، امکان حرکت را از آنان می گرفت . این مواضع هشتی شکل که دشمن به تازگی آنها را احداث کرده بود ، برای تامین پدافند غربی – شرقی جزیره تعبیه شده بود . همچنین ، سنگرهای تیربار عمود بر نهر خین ، دژشمالی و کانال مواصلاتی ، استحکام قابل توجه به خط عراق در این جزیره می بخشید .

خط سوم : دژهای مقطع ، به ارتفاع 3 تا 4 متر و عرض 5/2 که مواضع پیاده و کانال مواصلاتی داشت و خط سوم عراق را در این جزیره تشکیل می داد . در برخی نقاط این دژ ، سکوهای تانک نیز دیده می شد. این خط تا زمان حمله ایران مورد بهره برداری کامل قرار نگرفته و دشمن درصدد تکمیل آن بود .

خط  چهارم : در حاشیه جنوبی جزیره بوارین ، خاکریزی با مواضع پیاده وجود داشت که دور تا دور جزیره راپدافند می کرد . جهت نقل و انتقال  نیروها به سمت جنوب این خاکریزها ، جاده ای احداث شد که جاده های آنتنی متعددی به سمت اروند ، از آن منشعب می شد . همان گونه که ذکر گردید ، علاوه بر خطوط پدافندی طولی ، چند رده پدافند عرضی نیز در جزیره به وجود آمد  از آن جمله دو خاکریز در دماغه شرقی جزیره ، یک کانال در مقابل دماغه غربی ام الرصاص  و کانال دوم ، مقابل دماغه شرق جزیره " فیاض " بود . این مواضع با خطوط هشتی شکل ، دستیابی به عمق دشمن را غیر ممکن می ساخت . از آن جا که جزیره بوارین محور وصولی مناسبی برای نزدیک شدن به زمین شلمچه بود وعبور از زاویه مرز (تقاطع دژ مرزی با جزیره ) ، دستیابی به عمق مواضع پدافندی دشمن را در این منطقه امکان پذیر می ساخت ، نیروهای مهاجم با دستیابی به آن جزیره و عبور از غرب آن به راحتی استحکامات موجود در دژ مرزی شلمچه را دور زده و نیروی مدافع را وادار به عقب نشینی می کردند . از این رو ، دشمن با ایجاد خاکریزهای عرضی در انتهای غربی جزیره ، زمین این منطقه را به صورت مشبک درآورده و هر شبکه را به هدفی مستقل تبدیل کرده بود . به همین دلیل ، گره های به وجود آمده در منطقه ، سبب تجزیه نیروی مهاجم شده و امکانات دستیابی به اهداف مورد نظر را در یک زمان از او سلب می کرد . خطوط پدافندی موجود در این منطقه ، که از محکم ترین خطوط پدافندی عراق در طول مرز می بود .

این خطوط توسط چند ردیف سیم خاردار رشته ای و حلقوی و خورشیدی های هشت پر و میادین مین که در نهر خین ومقابل آن وجود داشت ، محافظت می شد . وجود بشکه های فو گاز به صورت منظم در طول خط وهمچنین تله های منور ، به استحکام مواضع دشمن در این خطوط افزوده بود .