مترجم سایت

سازمان رزم

در عملیات خیبر، نحوة هماهنگی سپاه و نیروی زمینی (ارتش) شكل دیگری به خود گرفت . بدین ترتیب كه نیروی زمینی با یگان های تحت امر خود، با استعداد2 لشكر پیاده، ‌لشكر زرهی و یك تیپ هوابرد، در محور «زید» وارد عمل شد و سپاه پاسداران با 2 لشكر پیاده و یك تیپ زرهی در این محور برادران ارتش را كمك     می كردند و سپاه پاسداران با استعداد 9 لشكر، 6 تیپ پیاده، به اضافه 3 تیپ زرهی در منطقه اصلی عملیات خیبر (هور و طلائیه) حضور یافت. ارتش نیز با یك لشكر زرهی برادران سپاهی را كمك می كرد.

همچنین در محورهای عملیات فریب، سپاه پاسداران با 5 تیپ و یك لشكر اقدام به تك نمود.

نقش هوانیروز و نیروی هوائی

طولانی بودن عقبة خودی بر روی آب و فقدان عقبه خشكی و از طرفی نیاز به سرعت عمل، تماماً ضرورت انتقال نیرو در محورهای مهم را تعیین می نمود.

لذا هوانیروز در تدبیر عملیاتی در نظر گرفته شد و نقشی عمده را در پشتیبانی یگانها برعهده داشت. همچنین مقرر گردید نیروی هوائی آرایشی مناسب را از سلاح های ضد هوائی برقرار نماید و در حین عملیات نیز بصورت پشتیبانی مستقیم (بمباران تجمعات و انهدام اهداف) وارد عمل شود.

موقعیت طبیعی منطقه

هور منطقه ای است عموماً هم سطح دریا كه در بعضی جاها سطح آب آن دو تا سه متر بالاتر از آب دریا است و نسبت به مناطق همجوار گودتر می باشد و در مسیر رودخانه های قدیمی و دائمی بوجود می آید، همچنین آب رودخانه صوئیب – كه ادامه نهر سابله (نهر انشعابی كرخه) بوده و از وسط هور می گذشته – بعدها به علت مسدود شدن مجاری خروجی رودخانه، در سطح زمین های اطراف پخش گشته و به آب هورالهویزه اضافه شده است.

روئیدنی هایی كه هور را زیر پوشش خود گرفته اند، عبارتند از:

1-    «نی»- كه ارتفاع آن از 2 متر تا 7 متر است و عمدتاً‌در جاهای عمیق     می روید.

2-    «بردی»- كه معمولاً ارتفاع آن بین 1 تا 2 متر است.

3-    «چولان»- كه در جاهای كم عمق می روید و ارتفاع آن كمتر از 50 سانتی متر است.

به علت پوشش فشرده سطح هور از نی‌،‌بردی و چولان، تردد در آن تنها از معابری خاص ( آبراه ها، نهرها و یا محل عبور حیوانات وحشی) صورت می گیرد.

موقعیت جغرافیایی منطقه

منطقه عملیاتی خیبر كه در شرق رودخانه دجله و داخل هورالهویزه واقع شده است،‌از شمال به العزیر و از جنوب به القرنه – طلائیه (و نیز یك محور در زید) محدود می گردد.  این منطقه دارای دو نوع طبیعت متفاوت است: هور و خشكی. قسمت خشكی، كه حداقل عرض آن 8 كیلومتر و حداكثر 10 كیلومتر است توسط 2 هور بزرگ،‌یكی هورالهویزه در شرق و دیگری هورالحمار در غرب آن، احاطه شده است. همچنین منطقه مذكور توسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقی – غربی تقسیم می شود كه 3 چهارم آن در شرق رودخانه واقع است. ضمناً جاده مواصلاتی عماره – بصره در غرب رودخانه دجله قرار دارد.

در داخل منطقه مزبور جزایر مجنون شمالی و جنوبی واقع است. علاوه بر این، تأسیسات دیگری وجود دارد كه عبارتند از: دكل های برق، دكل های تقویتی رادیو تلویزیون، تأسیسات و كارخانجات كاغذ سازی، چاه های نفت و ... همچنین در حاشیه دجله حدود 50 روستا وجود دارد كه هنگام عملیات خیبر، تماماً پر از سكنه غیر نظامی بود.

اتخاذ تاكتیك ویژه جهت دستیابی به ابتكار عمل

عراق در سال سوم و چهارم جنگ، بر اساس تجارب به دست آمده از میادین نبرد، تاكتیك های جدیدی اتخاذ كرده، به تناسب آن فرم و شكلی مناسب به خود داد. مواجهه با دشمن در ابعاد جدید طبعاً نیازمند به كارگیری تاكتیك ها و تدابیر جدید بود تا از هرگونه ركود در امر جنگ ممانعت به عمل آید.

بر همین اساس، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اثنای عملیات والفجر مقدماتی، با تشكیل یك قرار گاه، منطقه هور را انتخاب كرده، تلاش های مقدماتی خود را آغاز نمود تا از این طریق، فضایی مناسب برای ادامه نبرد فراهم آید.

نظر به ضعف های عدیده دشمن در مواجهه با عملیات آبی – خاكی و به منظور برهم زدن معادله نظامی جنگ به نفع جمهوری اسلامی و نیز به دست گرفتن ابتكار عمل منطقه هور با سه ویژگی برجسته انتخاب گردید:

درواقع منطقه هور با توجه به تجارب بدست آمده از رمضان تا والفجر 4 و بادرنظر گرفتن توان خودی و دشمن و نیز نقش زمین و تأثیرگذاری آن، انتخاب شد.

نظر به راكد بودن نسبی آب هور و وسعت بیش از اندازه آن، كه طبعاً منجر به طولانی شدن عقبه های خودی می شد و نیز فقدان زمین مناسب جهت استفاده از آتش در پشتیبانی تك و از سوی دیگر، استنباط خاص دشمن از قدرتمندی و قابلیت های نیروهای خودی (پس از عملیات رمضان تا قبل از خیبر)، تماماً از  جمله شرایط و عواملی بود كه موجب می شد دشمن تصور عملیات گسترده را از هور نداشته باشد و همین امر باعث گردید كه عراق جزایر مجنون شمالی و جنوبی و شرقی دجله را تنها با استعداد كمتر از چند گردان پدافند نماید.

عملیات خیبر، و خصوصاً بدر، نشان داد كه جمهوری اسلامی علیرغم كمبود تجهیزات مناسب، و مشكلات و موانع عدیده ای كه بر سر راه خود دارد- عملاً توانایی و قابلیت كسب پیروزی و موفقیت هایی بسیار متفاوت با عملیات های گذشته را، دارد.

عملیات خیبر و بدر، دشمن را شدیداً متزلزل نمود و به غرب نشان داد كه تنها تكنولوژی و حمایت های همه جانبه سیاسی – اقتصادی نمی تواند عراق را سرپا نگهداشته، از آسیب پذیری اساسی مصون و محفوظ بدارد.

به هر روی، در مرحله ای از جنگ، عملیات بدر – گذشته از ضایعات و تلفاتی كه به دشمن وارد ساخت – جایگاهی ویژه را در ارتقاء و رشد ابعاد فكری و عملی سازمان رزم جمهوری اسلامی در برداشت و دورنمایی را ترسیم كرد كه بعدها فتح فاو، بخشی از حاصل و ثمرة آن بود.

اما آنچه در عملیات بدر برجستگی داشت،‌عمدتاً عبارت بود از:

1-    تصمیم و عزم راسخ جمهوری اسلامی جهت تهاجم به دشمن و ادامه نبرد تحت هر شرائطی مبتنی بر رهنمودهای فرماندهی كل قوا – امام خمینی.

2-    توانایی و جسارت در بهره گیری از تدابیر و راه كارهای جدید و در هم شكستن خطوط دفاعی دشمن در خط و عمق.

-----------------------

منبع و ماخذ :

نام کتاب : خرمشهر تا فاو – سیری در جنگ ایران و عراق – جلد دوم

ناشر : مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

نویسنده : محمد درودیان

عملیات بدر

بازگشت مجدد به هور

پس از عملیات خیبر چنانچه ذكر شد، عملیات های متعددی در دست طراحی بود كه بنا به دلایلی تنها عملیات میمك انجام گرفت.

در این مقطع، پس از بحث و بررسی فراوان، در نهایت بر اساس توانانی های خودی و دشمن و نیز با درنظر گرفتن معابر وصولی هدف بصره، سه راه كار در نظر گرفته شد كه عبارت بودند از:

1-    منطقه عملیاتی خیبر واقع در هورالهویزه

2-    شرق بصره (منطقه عملیاتی رمضان)

3-    غرب اروند

از آنجا كه منطقة شرق بصره و غرب اروند فاقد تناسب لازم با توان خودی بود، لذا هور، بعنوان تنها راه ممكن و با ویژگی های زیر، انتخاب گردید:

1-    آسیب پذیری دشمن به لحاظ عدم تناسب توانایی هایش با منطقه هور و عملیات آبی – خاكی

2-    اهمیت استراتژیكی منطقه در رابطه با هدف بصره

3-    توان نیروها از نظر كمی و كیفی

4-    كم عمق بودن هدف و نیز امكان دسترسی سریع به آن

5-    تسلط نسبی نیروهای شناسایی به منطقه، بنا به تجزیة خیبر و استمرار شناسایی ها

6-    زمین اجازة كافی به دشمن جهت مانور زرهی نمی داد.

7-    دشمن فاقد عقبة مناسب برای تك بود.